Άρματα

Στις ψηλές παρυφές του Σμόλικα και σε υψόμετρο 1.030 μ. είναι χτισμένα τα Άρματα με τα πυκνά δάση και τα πολλά νερά. Χωριό με πλούσια υλοτομία και με κοιτάσματα χαλκού και άλλων μεταλλευμάτων τα οποία μέχρι σήμερα λέγεται οτι παραμένουν στα σπλάχνα της γης.
Τα Άρματα (γνωστά και ως Αρμάτα και Αρμάτοβα) είναι βλάχικο ορεινό χωριό του νομού Ιωαννίνων.
Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την υλοτομία και με την οικόσιτη κτηνοτροφία, ενώ ξακουστά είναι και τα κηπευτικά προϊόντα που παράγονται από τους λιγοστούς κατοίκους στα κηπάρια του χωριού. Πολλά ρέματα και χείμαρροι πηγάζουν από τις πλαγιές των Αρμάτων όπως ο Ασπροπόταμος, η Κατράνια, το Ποτάμι, η Ασβεσταριά, ο Σκράκας και ο Γαβριήλ. Επίσης τα Άρματα περιβάλλονται από εννιά κορυφές: Επτά Βρύσες, Παντιαφέντο, Σμίλιανος, Τσιούμα, Κύργουρι, Κάπα Τούρκο, Ντζιλουρούσιου, Κιάτρα Μπέτη και Παναγιά με υψόμετρο γύρω στα 2000-2500 μ. οι οποίες είναι κατάφυτες με δάση μαυρόπευκου, οξιάς και ρόμπολου.
Στο κέντρο του οικισμού, δίπλα από το πετρόχτιστο σχολείο, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, που κτίστηκε μετά το πέρασμα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στα τέλη του 18ου αιώνα και αγιογραφήθηκε από Σαμαριναίους αγιογράφους. Στην είσοδο του χωριού μάλιστα, πάνω σε υπεραιωνόβια βελανιδιά σώζεται ο σταυρός που τοποθετήθηκε εκεί από τον Άγιο. Οι εκκλησιές του Αγίου Δημητρίου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που καταστράφηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα το 1943, ξαναχτίστηκαν τη δεκαετία του 70. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής οικοδομήθηκε το 1972 σε χώρο, όπου υπήρχε παλιότερα μοναστήρι.
Στα Άρματα θα σας εντυπωσιάσει το μοναδικό νεροπρίονο που λειτουργεί στην περιοχή. Το νεροπρίονο που βλέπουμε σήμερα, είναι πιστή αντιγραφή του παλαιότερου, το οποίο έχει κατασκευαστεί κατά τον παλιό παραδοσιακό τρόπο με ξύλινες καρούτες. Λίγο πιο κάτω, βρίσκεται ο παλιός πέτρινος νερόμυλος.
Τον Δεκαπενταύγουστο στην κεντρική πλατεία των Αρμάτων πραγματοποιείται παραδοσιακό πανηγύρι με δημοτική μουσική, χορούς, τοπικούς μεζέδες και άφθονο κρασί. Στα Άρματα δραστηριοποιείται ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Αρματιωτών «Ο Σμίλιανος». Στο χωριό διατηρείται ένα μικρό παραδοσιακό καφενεδάκι που προσφέρει φαγητό για τους επισκέπτες.