Δίστρατο

Τελευταίος σταθμός της διαδρομής  στα χωριά της λάκκας Αώου είναι το Δίστρατο, το οποίο είναι κτισμένο σε υψόμετρο 1000 μ. στις νοτιοδυτικές πλαγιές της πυκνοδασωμένης Βασιλίτσας (υψ. 2248μ.) και απέχει 55 χλμ από την Κόνιτσα. Το χωριό αποτελείται από τρεις συνοικίες και παρόλο που κάηκε κατά την περίοδο της Κατοχής, παραμένει μια καλά οργανωμένη ορεινή κοινότητα με αρκετούς κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με τη δασοπονία και τον τουρισμό.

Στο χαμηλότερο μέρος του χωριού βρέθηκαν τάφοι βυζαντινής και ρωμαϊκής ή παλιότερης εποχής. Εικάζεται ότι στη θέση του χωριού υπήρχε αρχαίος οικισμός. Τα κυριότερα επαγγέλματα με τα οποία ασχολούνταν από παλιά οι κάτοικοι ήταν του υλοτόμου, του κατρανά (παραγωγή κατραμιού), του καρβουνιάρη, του κτηνοτρόφου και του κερατζή (αγωγιάτη).

Οι κάτοικοι του Διστράτου φημίζονται για την επηδεξιότητά τους στην υλοτομία. Με απλά μέσα και πριν ανακαλυφθούν οι πετρελαιομηχανές και το ηλεκτρικό ρεύμα κατασκεύαζαν νεροπρίονα σε κατάλληλα σημεία και εκμεταλευόμενοι τη δύναμη του νερού παρήγαγαν χρήσιμη ξυλεία.  Οι κατρανάδες έφτιαχναν κατράμι, θερμαίνοντας με ειδικό τρόπο το δαδί και  το οποίο χρησιμοποιούνταν παλιότερα σαν επουλωτικό στις πληγές των ζώων κά. Στο Δίστρατο λειτουργεί Δημοτικό Σχολείο,  κοινοτική βιβλιοθήκη,  νεροτριβή, μαντάνια καθώς και σταθμός εκχιονισμού.

Η κεντρική εκκλησία, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, αποτελεί το στολίδι του χωριού και το επίκεντρο του τριήμερου πανηγυριού τον δεκαπενταύγουστο. Είναι τύπου Βασιλικής και χτίστηκε το 1909 από τον  πρωτομάστορα Αλέξη Μαρτσέκη από την Πυρσόγιαννη. Ο ναος κοσμείται με περίτεχνο τέμπλο και εικόνες Χιονιαδιτών ζωγράφων, ζωγραφισμένες επάνω σε μουσαμά.

Το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στα βόρεια του Διστράτου πάνω σε λοφίσκο, σε περίοπτη θέση. Στη βόρεια πλευρά του ναού υπάρχει η χρονολογία 1814, αν και σύμφωνα με μαρτυρίες ο ναός προϋπήρχε. Το εξωκλήσι λειτουργείται κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου, οπότε και ακολουθεί πανηγύρι με παραδοσιακή μουσική και χορό.

Το Δίστρατο διαθέτει κατάλληλη υποδομή για ύπνο με αξιόλογους ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια, και φαγητό σε ταβέρνες και καφενεία. Υπάρχουν επίσης εργαστήρια ξυλογλυπτικής, κηροπλαστικής και ιχθυοτροφεία πέστροφας.