Άνω Κλειδωνιά

Σε απόσταση 18 χλμ. από την Κόνιτσα,  στις νότιες πλαγιές της κορυφής  Τσούκα- Κούλα (υψ. 1529 μ.) και σε υψόμετρο 880μ,  βρίσκεται ο παλιός οικισμός της Κλειδωνιάς. Σήμερα ο οικισμός αναφέρεται επίσημα ως Άνω Κλειδωνιά, ενώ πριν έναν αιώνα ονομαζόταν «Λιτουνιάβιστα» ή «Κλειδωνιάβιστα» .

Εντυπωσιάζει η θέα από την Άνω Κλειδωνιά, όπου το μάτι συμμετέχει στη σύνθεση ενός πολύχρωμου πίνακα ζωγραφικής με φόντο τον κάμπο της Κόνιτσας και των γύρω χωριών στο σημείο της ένωσης των δυο μεγάλων ποταμών, του Αώου και του Βοιδομάτη.

Στο χωριό διασώζονται ορισμένα παλιά  πετρόκτιστα σπίτια, αρκετές εκκλησίες και λίγο πιο πέρα το καθολικό ενός μοναστηριού.

Η Άνω Κλειδωνιά είναι γνωστή για τα μεταβυζαντινά της μνημεία. Στην είσοδο του χωριού, δίπλα από τον κεντρικό δρόμο και πάνω στο μονοπάτι που οδηγεί προς το νέο χωριό και σε εμφανές σημείο με απεριόριστη θέα προς τον κάμπο, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Αθανασίου που κτίστηκε το 1617. Πρόκειται για σταυρεπίστεγο μονόκλιτο ναό, που είναι διακοσμημένος με εκπληκτικής τέχνης αγιογραφίες.

Ο ενοριακός ναός του χωριού, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, που βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού, χρονολογείται από το 17ο αιώνα και λίγο πιο πέρα, σε λόφο προς τα νοτιοανατολικά,  βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου κτισμένος από το 1620 με ιδιαίτερο τρόπο από μικρούς πελεκητούς λίθους στη βάση της τοιχοποιίας. Άλλοι, μικρότεροι ναοί της Άνω Κλειδωνιάς,  είναι ο Προφήτης Ηλίας στο μονοπάτι για το διπλανό χωριό Πάπιγκο και η Αγία Παρασκευή στο βόρειο άκρο του οικισμού.

Η Μονή των Αγίων Αποστόλων, που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του χωριού, σε 15 λεπτά πεζοπορία, χρονολογείται από το 1662. Το καθολικό της –μονόκλιτη βασιλική- έχει αξιόλογες αγιογραφίες και είναι  χαρακτηρισμένο  ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Οι απαράμιλλης τέχνης φορητές εικόνες όλων των ναών της Άνω Κλειδωνιάς έχουν μεταφερθεί αλλού για ασφάλεια.

Στο χωριό υπάρχει ξενώνας που προσφέρει και φαγητό. Αξιόλογα μονοπάτια οδηγούν προς τα πάνω, στην κορυφή Κούλα, στο διπλανό χωριό του Ζαγορίου, Πάπιγκο και προς τα κάτω, με κατεύθυνση προς τον κάμπο, στο σύγχρονο οικισμό της Κλειδωνιάς.