Ελληνικά
Video
Xωριό
Η Καστάνιανη είναι κτισμένη σε υψόμετρο 880 μέτρων στις δυτικές υπώρειες του όρους Γύφτισσα (1750 μέτρα) και απέχει 28,7 χιλιόμετρα από την Κόνιτσα . Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του χωριού είναι τα γεφύρια που συνδέουν τις επιμέρους συνοικίες του χωριού, οι βρύσες αλλά και οι δεκαεπτά εκκλησίες και ξωκλήσια που σχηματίζουν ένα προστατευτικό κύκλο γύρω από τον οικισμό, με τον ενοριακό ναό του Αγίου Νικολάου να συνιστά το επίκεντρο. Κατά τους θερινούς μήνες οι απόδημοι επιστρέφουν στον γενέθλιο τόπο για να ανανεώσουν τους δεσμούς με την πατρογονική γη και για να λάβουν μέρος στα ονομαστά πανηγύρια του χωριού , σε εκείνο του Αι-Γιάννη (24 Ιουνίου) αλλά και στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής που διοργανώνεται στις 26 Ιουλίου.
Ιστορία
Η παράδοση θέλει τους πρώτους κατοίκους εγκατεστημένους στην θέση Σκουριά απ όπου και θα μετακινηθούν γύρω στο 900 μ. Χ. στην θέση Μαλνίτσα. Στο σημείο εκείνο εντοπίστηκαν ερείπια σπιτιών, κεραμικά και οικοδομικά υλικά , ενδεικτικά της εγκατάστασης των κατοίκων στην περιοχή. Η τρίτη εγκατάσταση του χωριού σύμφωνα με την επιγραφή της πλάκας η οποία είναι εντοιχισμένη στο υπέρθυρο του ναού της Παναγίας , στο άκρο της συνοικίας Γκάλινας τοποθετείται στα 1018 . Στα επόμενα χρόνια η Καστάνιανη θα δεχθεί επιδρομές Βουλγάρων (1025), Σέρβων (1059) και Σλάβων (1071). Κατάλοιπο των ταραγμένων αυτών εποχών είναι τα διάφορα τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής. Το 1438 η περιοχή της Κόνιτσας θα περιέλθει στην κυριαρχία των Οθωμανών . Κατά το χρονικό διάστημα 1775-1780 θα δοκιμαστεί από τις αλλεπάλληλες επιδρομές των αλβανικών συμμοριών , κατάσταση η οποία θα διαρκέσει ως το 1790 οπότε και ο Αλή πασάς θα κατορθώσει να επιβάλλει την τάξη στις επαρχίες Πρεμετής, Κολώνιας και Κόνιτσας. Ένας από τους έμπιστους συμβούλους του Αλή πασά , ονόματι Νικόλαος Γραμματικός , καταγόταν από την Καστάνιανη. Όντας μέλος της Φιλικής Εταιρείας ,συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό ώστε να μην περιέλθει το χωριό στο καθεστώς του τσιφλικιού και να παραμείνει Σουλτανικό κτήμα (ιμπλιάκι). Μετά το θάνατο του Αλή πασά η περιοχή θα περάσει ξανά σε καθεστώς ανομίας καθ όλη την διάρκεια του 19ου αιώνα ενώ οι συνθήκες θα βελτιωθούν από το 1908 οπότε με την Επανάσταση των Νεότουρκων ο χριστιανικός πληθυσμός θα αποκτήσει δικαίωμα εκπροσώπησης.
Η μακραίωνη δουλειά στον οθωμανικό ζυγό θα λάβει τέλος στις 21 Φεβρουαρίου 1913 οπότε και ο ελληνικός στρατός θα μπει απελευθερωτής στην Καστάνιανη. Στην διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου το χωριό θα καταληφθεί από Γαλλικό στρατιωτικό απόσπασμα το οποίο και θα παραμείνει για αρκετό χρονικό διάστημα. Η Καστάνιανη θα δοκιμαστεί ιδιαίτερα τόσο στην διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου όσο και στον Εμφύλιο , καθώς λόγω της θέσης θα αποτελέσει θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων. Αυτό είχε ως επακόλουθο την φυγή μεγάλου μέρους των κατοίκων είτε προς τα αστικά κέντρα είτε προς τις χώρες του εξωτερικού.
Πολιτισμός (Μαστόροι)
Η Καστάνιανη είναι γνωστή για τους εξαιρετικούς τεχνίτες της πέτρας , έργα των οποίων συναντά κανείς τόσο στο εσωτερικό του οικισμού όσο και στην ευρύτερη περιοχή. Ο επισκέπτης του χωριού συναντά «τέσσερα πέτρινα μονότοξα γεφύρια, τρίπατα, πετρόχτιστα σπίτια με ξύλινα μπαλκόνια και σαχνισιά, εξώπορτες και παράθυρα με μονοκόμματα πρέκια και καλοπελεκημένα αγκωνάρια, τοιχοποιιες ανώμαλες και ισόδομες τζάκια με θαυμαστά λιθανάγλυφα ,καλντερίμια και ξερολιθιές » Η εξαιρετική ποιότητα της πέτρας του τόπου η οποία έβγαινε σε σειρές , σε συνδυασμό με την επιμελημένη τεχνική των μαστόρων, τους επέτρεπε να κτίζουν ισόδομα ή «αράδα» όπως έλεγαν στην τοπική διάλεκτο. Οι πρώτες αναφορές στην τέχνη των μαστόρων σχετίζονται με δυο επιγραφές που εντοπίζονται στον Άγιο Γεώργιο Πορταριάς Πηλίου (1765) και στην Μονή Στομίου (1773). Η παλαιότερη ωστόσο γραπτή αναφορά στο έργο των Καστανιανιτών προέρχεται από τα αρχεία του Αλή Πασά Τεπελενλή , όπου γίνεται μνεία στην συμβολή τους στην ανοικοδόμηση του Κάστρου των Ιωαννίνων. Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν οι κάτοικοι της Καστάνιανης θα επεκτείνουν την δραστηριότητα τους αφήνοντας αξιόλογα έργα στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου , μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει το εξαγωνικό κωδωνοστάσιο του ναού του Αγίου Νικολάου στο Τσεπέλοβο Ζαγορίου (1868). Έργο Καστανιανιτών μαστόρων είναι και το κτίσμα του Ωρολογίου στην κεντρική πλατεία Ιωαννίνων , σε σχέδιο του Γιαννιώτη αρχιτέκτονα Περικλή Μελίρρυτου , το οποίο κατασκευάστηκε το 1905.
Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Καστανιανίτες θα ακολουθήσουν το μεταναστευτικό ρεύμα προς την Αμερική όπου και θα εργαστούν σε οικοδομικά και σιδηροδρομικά έργα, ενώ το 1909 θα ιδρύσουν τον «Ευεργετικόν Σύλλογον ο Άγιος Νικόλαος» στον Άγιο Λουδοβίκο (St. Louis) του Μιζούρι σε ανάμνηση της κεντρικής εκκλησίας της ιδιαίτερης πατρίδας τους.
Οι απόδημοι Καστανιανίτες με την επιστροφή τους στην γενέτειρα θα δώσουν νέα πνοή στον τόπο , χρηματοδοτώντας την ανέγερση νέων διώροφων σπιτιών , ορισμένα από τα οποία σώζονται ως τις μέρες μας.
Στα χρόνια εκείνα θα κτιστεί και το σπίτι της οικογένειας Γκόσιου , γνωστό και ως Γκοσιάδικο, ένα επιβλητικό τριώροφο κτίριο με τζαμωτά παράθυρα και σκεπαστό εξώστη στον πάνω όροφο το οποίο δεσπόζει ως τις μέρες μας στο κέντρο του οικισμού.
Θρησκεία
Η Καστάνιανη ξεχωρίζει μεταξύ άλλων για τα εξωκλήσια της τα οποία είναι κτισμένα περιμετρικά του οικισμού, οριοθετώντας τα σύνορα και δημιουργώντας έναν προστατευτικό κύκλο. Συνδεδεμένα με την ιστορία και την παράδοση οικογενειών οι οποίες ήταν επιφορτισμένες με την φροντίδα και την συντήρηση τους, σημεία αναφοράς των ντόπιων, ορόσημα της μνήμης των αποδήμων Καστανιανιτών. Δεκαεπτά ξωκλήσια στο σύνολο τους που ζωντανεύουν στις μέρες της γιορτής, εκεί όπου ντόπιοι και προσκυνητές σμίγουν στο γιορτάσι , αποδίδοντας τιμή στον άγιο προστάτη.
Φύση
Η Καστάνιανη περιβάλλεται από πυκνό δάσος ενώ τα ρέματα στο εσωτερικό του οικισμού συναντά κανείς άφθονα πλατάνια , καρυδιές και καστανιές στις οποίες λέγεται ότι οφείλεται και την ονομασία του. Το έδαφος του , πλούσιο σε άργιλο και σίδηρο είναι ιδανικό για την καλλιέργεια κηπευτικών και οπωροφόρων δέντρων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας δίνει ο Κ.Γκάσιος «Η έκτασις του χωριού είναι 25.000 περίπου στρέμματα εξ ων τα 1000 ποτιστικά, 2500 ξηρικά. Εις παλαιοτέραν εποχήν υπήρχον 300 περίπου στρέμματα αμπέλων, η υπόλοιπος περιοχή καλύπτεται από δένδρων ελάτης , πεύκης, οξυας , δρυών, πρίνων και κέδρων το δε μεγαλύτερον μέρος της εκτάσεως χρησιμοποιείται δια την βοσκήν των μικρών και μεγάλων ζώων.»
Σε ότι αφορά τις καλλιέργειες ο ίδιος μας πληροφορεί ότι έως το 1880 οι περιοχές πάνω από το χωριό γνωστές με τις ονομασίες Κερασιά, Μανδρί , Ριζομπέζα Ανάληψη, Ντουκάδικα και Καστρί καλλιεργούνταν με σιτάρι, κριθάρι και βρώμη, καλλιέργειες ωστόσο οι οποίες απαγορεύτηκαν λόγω της καθίζησης του εδάφους, με εξαίρεση το 1942 οπότε και η έλλειψη σιτηρών ανάγκασε τους κατοίκους να σπείρουν σιτάρι και κριθάρι για να αντιμετωπίσουν τον λιμό. Από το 1950 έως το 1963 το κράτος θα προχωρήσει στην συστηματική φύτευση χιλιάδων δενδρυλλίων πεύκου και ακακίας.
Η Καστάνιανη ήταν επίσης γνωστή για το κρασί και το τσίπουρο που παρήγε καθώς στο χωριό λειτουργούσαν 15 καζαναριά , ενώ ήταν ξακουστή για τα μήλα και τα καρύδια της σε όλη τη γύρω περιοχή. Η καλλιέργεια γινόταν σε αναβαθμίδες και οι κάτοικοι αξιοποιούσαν κάθε σπιθαμή εδάφους ενώ εξίσου ανεπτυγμένη ήταν και η καλλιέργεια του λιναριού.
Προτεινόμενη Διαδρομή:
